Kanun Hükmünde Kararnameler, Anayasanın 91;121;122. maddelerinde belirtilmiştir. Anayasanın ilgili hükümleri çerçevesinde Kanun Hükmünde Kararnamelerin (KHK) 2 farklı çeşidi bulunmaktadır.
Bunlar;
- Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnameler
- Olağanüstü hâl ve sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnameler
Bu yazımızda şimdilik yalnızca Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnamelere değinilmiştir.
1) Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnameler
Olağan dönemlerde çıkarılan KHK’ların, olmazsa olmaz belli ayırıcı özellikleri bulunmaktadır.
Bu özellikler;
– KHK’lar Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan düzenleyici işlemlerdir.
– Bakanlar Kurulunun KHK çıkarabilmesi için TBMM tarafından sınırları çizilmiş bir yetki kanunu verilmesi gerekir.
– Çıkarılan KHK’lar TBMM’nin onayına sunulur. (Yalnız bu onay yürürlüğe girmesi için aranan bir şart değildir.)
– Ve son olarak, KHK’lar normlar hiyerarşisinde kanunlarla aynı düzeyde yer alır.
TBMM tarafından bir yetki kanunu ile Bakanlar Kurulu’nun yetkilendirilmesi işlemi bir idarî işlem değil, yasama işlemidir.
Yetki kanunu ile çıkartılan KHK’lar amaç, kapsam, ilke ve süre gibi sınırlandırılmalara tâbi tutulur(AY.91/2). Bu sınırlamalar doğrultusunda KHK çıkarma yetkisi münhasıran Bakanlar Kurulu’na aittir.
Anayasanın 163’üncü maddesinde yer alan bir diğer sınırlandırmaya göre ise, Bakanlar Kuruluna, Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile bütçede değişiklik yapma yetkisi verilemez denilmektedir.
KHK’lar Bakanlar Kurulunda kolektif bir şekilde hazırlanır ve Cumhurbaşkanına imzalaması için gönderilir. Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan KHK metni Resmî Gazetede yayımlanır. Aksi takdirde yürürlüğe girmez.
KHK’lar Resmî Gazetede yayımlandığı gün TBMM’ye sunulur.(AY. m. 91/7)Sunulan KHK’lar TBMM komisyonları ve Genel Kurulunda öncelikle ve ivedilikle görüşülür.(AY. m. 91/8)
TBMM’nin onayına sunulması, KHK’nın yürürlüğe girmesi veya yürürlükte kalması için aranan bir şart değildir. Yukarıda belirtildiği üzere KHK’lar Resmî Gazetede yayımlandıktan sonra yürürlüğe girmeye başlamış bulunmaktadır.
TBMM, yürürlüğe girmiş KHK’yı görüşüp reddetmesi hâlinde, bu yöndeki ret kararının Resmî Gazetede yayımlanması ile söz konusu KHK yürürlükten kalkar. Lakin bu ret kararının Resmî Gazetede yayımlanmasından önce söz konusu KHK’ya dayanılarak yapılan işlemler ve kazanılmış haklar geçerliliğini korumaya devam eder. Zira bu ret kararı geçmişe etkili değildir. Yalnızca yayımlandıkları tarihten sonra hüküm ve sonuç doğurur.
TBMM, KHK’lar hakkında yaptığı ret ve onay gibi işlemleri bir parlâmento kararı ile değil, kanun şeklinde yapmaktadır. Doktrinde bu şekilde yapılan işlemin, bir parlâmento kararı şeklinde yapılması gerektiği yönünde görüşlere sahip müellifler de bulunmaktadır.
TBMM tarafından yürürlükten kaldırılan KHK’nın, yürürlükten kaldırmış olduğu kanun hükümleri yeniden ve kendiliğinden yürürlüğe giremez.
TBMM kendisine sunulan KHK’yı aynen kabul etmek yerine değiştirerek kabul etmek isterse, değiştirilerek kabul edilen hükümler Resmî Gazetede yayımlandıktan sonra yürürlüğe girerler.
Kanun Hükmünde Kararnamelerin denetlenmesi ise, Anayasanın 148/1 maddesinde belirtilmektedir. Bu maddeye göre; “Anayasa Mahkemesi … KHK’ların Anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetler”denilmek suretiyle Anayasa Mahkemesi’nin denetleyebileceği hüküm altına alınmıştır.
hukuksall.wordpress.com 