Tanıklıktan Çekinme

Kural Olarak;

Esasen Türk yargısında kural olarak, tanıklık etmek zorunludur. Yani tanık konumundaki kişilerin, çağrıldıkları mahkemeye gelmeleri, yemin ederek tanıklık etmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde haklarında mahkemeye zorla getirtilme kararı çıkartılabilir.

Tanıklık yapacak kişilerin geçerli bir mazeret olmaksızın gelmemeleri durumunda, gelmemelerinin neticesinde sebep oldukları giderlere ve 5 bin TL kadar disiplin para cezasına hükmedilir. Lâkin tanık, gelmemesinin sebebini haklı bir sebebe dayandırarak sonradan bildirirse, aleyhine hükmedilen gider ve disiplin para cezası kaldırılır. (HMK  m.245)

Bunun yanında, mahkemeye gelen tanık yemin etmekten kaçınır veya sorulan sorulara cevap vermez ise, mahkeme söz konusu kişi hakkında 2 haftayı geçmemek üzere disiplin hapsine hükmedebilir.

Tanık zorla mahkemeye gelmesi gerekmesine karşın, tanığa Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen tarifeye göre kaybettiği zamanla orantılı bir ücret ve ayrıca harcamalarını karşılayabilecek bir ücret ödemesi yapılır.

Yukarıda özetlenen kısım, tanıklığın zorunlu olması durumların da geçerlidir. Fakat, açıklanan bu kuralın istisnası da mevcuttur. Aşağıda bu istisnaî durum üzerinde durulmuştur.

Hâkimin, kişisel nedenlerle tanıklıktan çekinme sebebinin varlığı halinde,  tanık olarak çağrılmış kişinin, tanıklıktan çekinme hakkının bulunduğunu önceden hatırlatması gerekir. (HMK m.247)

Kanun hükümlerine göre tanıklıktan çekinme sebepleri ise şunlardır;

1) Kişisel Nedenlerle Tanıklıktan Çekinme (HMK 248)

a) İki taraftan birinin nişanlısı

b) Evlilik bağı ortadan kalmış olsa bile iki taraftan birinin eşi

c) Kendisinin veya eşinin altsoy ve üstsoyu

ç)    Taraflardan biri ile arasında evlatlık bağı bulunanlar

d) Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi kayın hısımları

e) Koruyucu aile ve onların çocukları ile koruma altına alınan çocuk

2) Sır Nedeniyle Tanıklıktan Çekinme (HMK 249)

 1)      Kanun gereği sır olarak korunması gereken bilgiler hakkında tanıklığına başvurulacak kimseler, bu hususlar hakkında tanıklıktan çekinebilirler.

Örneğin;  Avukatların meslekleri dolayısıyla öğrendikleri bilgileri açığa vurma yasağı.

Ancak ilgili kanun hükmünün (HMK 249) ikinci cümlesinde, sır sahibi tarafından sırrın açıklanmasına izin verildiği takdirde, bu kimseler tanıklıktan çekinemezler.

Avukatların, bu hususlar hakkında tanıklık edebilmeleri de iş sahibinin muvafakatini almış olmalarına bağlıdır. Ancak, bu halde dahi avukatlar tanıklıktan çekinme hakkınsa sahiptir. Ayrıca tanıklıktan çekinme hakkının kullanılması hukukî ve cezaî sorumluluk doğurmamaktadır. (HMK 36/2)

3) Menfaat İhlâli Tehlikesi Nedeniyle Tanıklıktan Çekinme (HMK 250)

 1)      Aşağıdaki hâllerde tanıklıktan çekinilebilir;

a) Tanığın beyanı kendisine veya HMK 248 de yazılı kimselerden birine doğrudan doğruya maddi bir zarar verecekse

b) Tanığın beyanı kendisinin veya HMK 248 de yazılı kimselerden birinin şeref veya itibarını ihlal edecek ya da ceza soruşturmasına veya kovuşturmasına sebep olacaksa

c) Tanığın beyanı, meslek ve sanatına ait olan sırların ortaya çıkmasına sebebiyet verecekse

4) Tanıklıktan Çekinme Hakkının İstisnaları (HMK 251)

Yukarıda bahsedilen tanıklıktan çekinme durumlarının varlığı hâlinde dahi, tanık olacak kişinin tanıklığından başka bir delille ispatı mümkün olmayan durumlarda tanıklıktan çekinme gibi bir durum söz konusu olamaz.

Bu sebeple;

–          Bir hukukî işlemin yapılması esnasında tanık olarak bulundurulmuş olan kimse, o ,işlemin esası ve içeriği hakkından tanıklıktan çekinemez. (HMK 151/1-a)

–          Aile bireylerinin doğum, ölüm veya evlenmelerinden kaynaklanan olaylar hakkında tanıklıktan çekinilemez. (HMK 151/1-b)

–          Aile bireyleri arasında, ailevi ilişkilerden kaynaklanan mali uyuşmazlıklara ilişkin olaylar hakkında tanıklıktan çekinilemez. (HMK 151/1-c)

–          Taraflardan birinin hukukî selefi veya temsilcisi olarak kendisinin yaptığı işler hakkında tanıklıktan çekinilemez. (HMK 151/1-ç)

---