Suçun icrası sırasında mevcut bulunan ve failden kaynaklanan bazı nedenlerden dolayı kendisine ceza verilmesinin mümkün olmadığı durumları ifade eden sebeplerdir.
Bu sebeplerin tatbik edilebilmesi (uygulanabilmesi)için somut olay esnasında fail tarafından bilinmesine gerek yoktur. 1 Failin yanılmasının da bir önemi yoktur.2
Şahsi cezasızlık sebeplerinin bulunması durumlarında faile bir ceza verilmez. Ancak failin gerçekleştirdiği eylem hukuka aykırı olmaya devam eder.
Şahsi cezasızlık sebebinden bahsedebilmemiz için suçun icrası sırasında bu sebebin mevcut olması gerekmektedir. Suç işlendiği esnada değil de işlendikten sonra şahsi cezasızlık sebeplerinin oluşması hâlinde, bu sebep geçerli olmaz. Yani kişi işlediği suçtan dolayı cezalandırılır.
İştirak halinde işlenen suçlarda, iştirak edenlerden sadece birinin şahsi cezasızlık sebebinden yararlanma durumu varsa, bundan yalnızca o suç ortağı faydalanır. Diğer ortakların yararlanabilmesi söz konusu olamaz. Zira gerçekleştirilen eylem bir suçtur. Dolayısıyla diğer suç ortaklarının da şahsi cezasızlık sebebinden yararlanması mümkün değildir.
Şahsi cezasızlık sebeplerine örnek olarak şunlar gösterilebilir;
· Yağma hariç, malvarlığına karşı işlenen suçlar için, belli bir akrabalık ilişkisi olması halinde şahsi cezasızlık sebebinde yararlanılır. (TCK m.167/1)
· Yalan tanıklık suçunda, kişinin üstsoy-altsoy, eş veya kardeşinin soruşturmaya ve kovuşturmaya uğramasına neden olabilecek bir hususla ilgili olarak yalan tanıklıkta bulunması hâlinde, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. (TCK m.273/1)
· Kişinin kendi işlediği veya işlenişine iştirak ettiği suçla ilgili olarak, gerçeğin meydana çıkmasını engellemek amacıyla, suçun delillerini yok etmesi, değiştirmesi veya bozması durumunda bu kişiye ceza verilmez. (TCK m. 281/1)
· Suç işleyen bir kişiye araştırma, yakalanma, tutuklanma veya hükmün infazından kurtulması için imkân sağlama eyleminin üstsoy, altsoy, eş, kardeş veya diğer suç ortağı tarafından işlenmesi hâlinde, cezaya hükmolunmaz. (TCK m. 283/3)
· Taksirli hareket neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevî durumu bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol açmışsa bu durum şahsi cezasızlık sebebi teşkil eder ve ceza verilmez. (TCK m. 22/6)
1ARTUK/GÖKÇEN/YENİDÜNYA: Ceza Huk. Genel (2015), s.565
2ERCAN: Ceza Hukuku Genel (2017), s.150
hukuksall.wordpress.com 